Tỷ giá hối đoái là gì? Các nghiên cứu về Tỷ giá hối đoái

Tỷ giá hối đoái là mức giá quy đổi giữa hai đồng tiền, phản ánh giá trị của một đơn vị tiền tệ này khi được trao đổi sang tiền tệ khác. Đây là công cụ tài chính thiết yếu trong thương mại và đầu tư quốc tế, ảnh hưởng trực tiếp đến giá hàng hóa, dòng vốn và sức mua toàn cầu.

Tỷ giá hối đoái là gì?

Tỷ giá hối đoái (exchange rate) là mức giá của một đơn vị tiền tệ này khi được quy đổi sang tiền tệ khác, phản ánh mối quan hệ trao đổi giữa hai đồng tiền. Ví dụ, nếu tỷ giá USD/VND là 24.000, điều đó có nghĩa là 1 đô la Mỹ có thể đổi lấy 24.000 đồng Việt Nam. Tỷ giá đóng vai trò trung tâm trong các hoạt động thương mại, đầu tư và tài chính quốc tế, bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị hàng hóa, dịch vụ, tài sản và nghĩa vụ nợ xuyên biên giới.

Việc theo dõi và phân tích tỷ giá hối đoái là cần thiết không chỉ đối với các doanh nghiệp xuất nhập khẩu, mà còn đối với các nhà đầu tư, ngân hàng, ngân hàng trung ương và cả người tiêu dùng. Những biến động trong tỷ giá có thể mang lại cơ hội lợi nhuận hoặc rủi ro tài chính tùy vào cách quản trị và phòng ngừa.

Các loại tỷ giá hối đoái

Tỷ giá có thể được phân chia theo nhiều tiêu chí khác nhau. Dưới đây là những cách phân loại phổ biến:

1. Theo hình thức giao dịch

  • Tỷ giá giao ngay (spot rate): Là tỷ giá được áp dụng cho các giao dịch ngoại hối diễn ra ngay lập tức, thường được thanh toán trong vòng hai ngày làm việc.
  • Tỷ giá kỳ hạn (forward rate): Là tỷ giá được thỏa thuận hôm nay cho một giao dịch sẽ được thực hiện trong tương lai, giúp phòng ngừa rủi ro biến động tỷ giá.
  • Tỷ giá hoán đổi (swap rate): Là sự kết hợp giữa mua và bán cùng lúc một lượng ngoại tệ theo hai tỷ giá và thời điểm khác nhau.

2. Theo hình thức công bố

  • Tỷ giá chính thức: Do ngân hàng trung ương công bố, thường là cơ sở để định hướng thị trường.
  • Tỷ giá thị trường: Được hình thành dựa trên cung cầu thực tế tại các ngân hàng thương mại hoặc thị trường Forex.
  • Tỷ giá niêm yết mua vào – bán ra: Ngân hàng thường công bố hai mức: một cho mua vào ngoại tệ và một cho bán ra.

3. Theo cách xác định giá trị thực

  • Tỷ giá danh nghĩa (nominal exchange rate): Là tỷ lệ quy đổi trực tiếp giữa hai đồng tiền, chưa tính đến yếu tố chênh lệch giá cả giữa hai quốc gia.
  • Tỷ giá thực (real exchange rate – RER): Phản ánh sức mua tương đối giữa hai quốc gia. Tính theo công thức:

RER=E×PPRER = E \times \frac{P^*}{P}

Trong đó EE là tỷ giá danh nghĩa, PP^* là mức giá của nước ngoài, và PP là mức giá trong nước.

Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ giá

Tỷ giá biến động liên tục do ảnh hưởng từ nhiều yếu tố kinh tế vĩ mô và tâm lý thị trường. Một số yếu tố then chốt gồm:

  • Lãi suất: Lãi suất cao thường thu hút dòng vốn đầu tư nước ngoài, làm tăng cầu đối với đồng tiền trong nước và đẩy giá trị của nó lên.
  • Lạm phát: Quốc gia có lạm phát thấp hơn thường có đồng tiền ổn định hơn. Nếu lạm phát cao kéo dài, đồng tiền nội tệ có xu hướng mất giá.
  • Tăng trưởng kinh tế: Kinh tế tăng trưởng mạnh sẽ hút dòng vốn đầu tư, từ đó làm tăng giá trị đồng nội tệ.
  • Cán cân thương mại: Nếu một quốc gia xuất khẩu nhiều hơn nhập khẩu, cầu ngoại tệ giảm và cầu nội tệ tăng, khiến nội tệ tăng giá.
  • Chính sách tài khóa và tiền tệ: Chính sách mở rộng (như bơm tiền) thường gây áp lực giảm giá nội tệ; chính sách thắt chặt giúp ổn định hoặc tăng giá nội tệ.
  • Dòng vốn đầu tư và tâm lý thị trường: Biến động chính trị, xung đột, hay tin tức kinh tế đều có thể ảnh hưởng mạnh đến tỷ giá trong ngắn hạn.

Các hệ thống tỷ giá hối đoái

Các quốc gia có thể áp dụng các chế độ tỷ giá khác nhau tùy theo chiến lược kinh tế và điều kiện tài chính trong nước.

1. Tỷ giá thả nổi (floating exchange rate)

Giá trị đồng tiền được xác định hoàn toàn bởi cung cầu trên thị trường. Nhà nước không can thiệp trực tiếp nhưng có thể điều tiết khi cần. Hệ thống này phổ biến ở các nền kinh tế phát triển như Hoa Kỳ, Anh, Nhật Bản.

2. Tỷ giá cố định (fixed exchange rate)

Đồng tiền nội địa được gắn chặt với một loại ngoại tệ mạnh hoặc một giỏ tiền tệ. Ngân hàng trung ương phải duy trì dự trữ ngoại tệ lớn để can thiệp khi có biến động lớn.

3. Tỷ giá điều hành (managed float hoặc crawling peg)

Đây là mô hình trung gian: tỷ giá được thả nổi trong biên độ cho phép và được điều chỉnh linh hoạt bởi ngân hàng trung ương để đảm bảo ổn định kinh tế.

Tác động của tỷ giá đến nền kinh tế

Tỷ giá có ảnh hưởng sâu rộng đến mọi mặt của nền kinh tế:

  • Thương mại quốc tế: Đồng nội tệ yếu giúp hàng xuất khẩu rẻ hơn và tăng cạnh tranh, trong khi nhập khẩu trở nên đắt đỏ.
  • Lạm phát: Tỷ giá giảm làm chi phí nhập khẩu tăng, dẫn đến chi phí sản xuất tăng và gây áp lực lạm phát.
  • Đầu tư nước ngoài: Tỷ giá ổn định và có thể dự đoán được là yếu tố hấp dẫn với nhà đầu tư quốc tế.
  • Nợ công bằng ngoại tệ: Nếu nội tệ mất giá, gánh nặng nợ nước ngoài tăng lên, gây áp lực lên ngân sách quốc gia.

Ví dụ thực tế và dữ liệu thị trường

Theo dữ liệu cập nhật từ Bloomberg – Currencies, tỷ giá USD/VND vào tháng 4/2025 dao động quanh mức 24.000–24.300, tùy từng ngân hàng thương mại và loại giao dịch.

Trang chính thức của một số ngân hàng lớn cung cấp tỷ giá hàng ngày:

Tỷ giá và thị trường ngoại hối (Forex)

Forex (foreign exchange) là thị trường giao dịch tiền tệ lớn nhất thế giới với quy mô hơn 7.5 nghìn tỷ USD mỗi ngày theo khảo sát của BIS – Triennial Survey 2022. Đây là nơi hình thành tỷ giá hối đoái một cách linh hoạt và minh bạch. Các thành phần tham gia gồm ngân hàng trung ương, tổ chức tài chính, quỹ đầu tư, doanh nghiệp và nhà đầu tư cá nhân.

Tỷ giá tại thị trường Forex phản ánh kỳ vọng của nhà đầu tư đối với triển vọng kinh tế, chính sách tiền tệ và rủi ro chính trị của từng quốc gia. Các công cụ như hợp đồng kỳ hạn (forwards), hợp đồng quyền chọn (options) và giao dịch đòn bẩy giúp phòng ngừa rủi ro hoặc tìm kiếm lợi nhuận từ biến động tỷ giá.

Kết luận

Tỷ giá hối đoái là một trong những yếu tố then chốt trong kinh tế quốc tế, ảnh hưởng trực tiếp đến thương mại, đầu tư, lạm phát và nợ công. Hiểu rõ cơ chế vận hành, các yếu tố ảnh hưởng và tác động kinh tế của tỷ giá là điều thiết yếu đối với các cá nhân, doanh nghiệp và cơ quan quản lý. Trong bối cảnh toàn cầu hóa và biến động tài chính ngày càng nhanh, việc quản trị rủi ro tỷ giá trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Các bài báo, nghiên cứu, công bố khoa học về chủ đề tỷ giá hối đoái:

CHÍNH SÁCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI CHO VIỆT NAM TRONG CUỘC CHIẾN “NỚI LỎNG TIỀN TỆ”
Tạp chí Quản lý và Kinh tế quốc tế - Tập 84 Số 84 - Trang - 2018
Tóm tắt Kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007 – 2009 các quốc gia, nhất là các nền kinh tế lớn, đến thời điểm hiện tại vẫn gặp rất nhiều khó khăn để vực lại mức tăng trưởng như trước. Các biện pháp nới lỏng chưa từng có tiền lệ trong các công cụ của chính sách tiền tệ nhằm kích thích kinh tế bên cạnh việc tác động đến bản thân nền kinh tế của các nước đó thì chúng còn tác động đến mô...... hiện toàn bộ
NGHIÊN CỨU ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ VĨ MÔ ĐẾN LẠM PHÁT TẠI VIỆT NAM
Tạp chí khoa học Trường Đại học Mở Hà Nội - - Trang 61 - 2022
Bài viết làm rõ cơ sở lý thuyết về lạm phát, các kết quả của các công trình trước đây về sự tác động của các nhân tố vĩ mô tới lạm phát. Bài viết sử dụng phương pháp hồi quy Bayes nhằm tìm hiểu tác động của mức cung tiền và các yếu tố khác đến lạm phát của Việt Nam trong giai đoạn từ năm 1996 đến 2020. Kết quả nghiên cứu cho thấy mức cung tiền tác động cùng chiều đến lạm phát và tỷ giá hối đoái tá...... hiện toàn bộ
#Lạm phát #nhân tố vĩ mô #mức cung tiền #tỷ giá hối đoái #ổn định kinh tế vĩ mô #chính sách tiền tệ
Chiến tranh tiền tệ - Điều hành tỷ giá hối đoái
Tạp chí Kinh doanh và Công nghệ Trường Đại học Kinh doanh và Công nghệ Hà Nội - Số 10 - Trang 24 - 2020
Chiến tranh tiền tệ là chiến tranh tỉ giá hối đoái giữa các đồng tiền. Chiến tranh tỉ giá hối đoái được thực hiện bằng cách phá giá hoặc nâng giá đồng tiền nước này để làm tổn hại nền kinh tế nước khác. Loài người đã từng trải qua hai cuộc chiến tranh tiền tệ. Mỗi cuộc chiến đều làm sụp đổ Hệ thống Tiền tệ quốc tế. Nguy cơ chiến tranh tiền tệ lần thứ ba đang hiện hữu. Cần có biện pháp ngăn chặn và...... hiện toàn bộ
#Tiền tệ #chiến tranh tiền tệ #tỉ giá hối đoái #phá giá #nâng giá.
Tỷ giá hối đoái và cân bằng dài hạn trong các nền kinh tế chuyển đổi Dịch bởi AI
International Advances in Economic Research - Tập 9 - Trang 35-47 - 2003
Mục đích của bài báo này là tính toán các tỷ lệ sức mua tương đương và tỷ giá thực tế bằng cách sử dụng nhiều phương pháp tính toán để ước lượng tỷ giá thực tế cân bằng lâu dài trong các nền kinh tế chuyển đổi, chủ yếu là các quốc gia Đông Âu được xem như đang trong quá trình chuyển đổi, chẳng hạn như Ba Lan. Các tác giả tính toán các biện pháp khác nhau về sự sai lệch tỷ giá (các độ lệch tuyệt đố...... hiện toàn bộ
#tỷ giá hối đoái #sức mua tương đương #nền kinh tế chuyển đổi #Ba Lan #chỉ số giá tiêu dùng #cân bằng lâu dài
Định Giá Quyền Chọn Ngoại Hối Dưới Can Thiệp Bằng Mô Hình Hấp Thụ Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 23 - Trang 85-106 - 2016
Chúng tôi xem xét định giá quyền chọn cho tỷ giá hối đoái (FX) nơi mà các can thiệp của một cơ quan có thể xảy ra khi tỷ lệ tiếp cận một mức nhất định ở phía dưới. Chúng tôi xây dựng mô hình FX kỳ hạn bằng cách sử dụng một quá trình khuếch tán được dừng lại bởi một thời gian chạm vào một biên hấp thụ. Hơn nữa, trong trường hợp độ biến động xác định với một biên hấp thụ di động có mức được mô tả bở...... hiện toàn bộ
#định giá quyền chọn #tỷ giá hối đoái #can thiệp #mô hình hấp thụ #độ biến động #quyền chọn bán
Điều chỉnh thực tế của sự mất cân bằng tài khoản vãng lai với sự không đồng nhất của các công ty Dịch bởi AI
Springer Science and Business Media LLC - Tập 59 - Trang 431-454 - 2011
Trong bài báo này, mô hình chuẩn của chuyển nhượng quốc tế được mở rộng bằng cách giới thiệu tính không đồng nhất của các công ty. Sự gia tăng tổng xuất khẩu phản ánh sự điều chỉnh về quy mô rộng và quy mô sâu, khi doanh số của các công ty xuất khẩu mới (marginal extensive) góp phần vào việc điều chỉnh tài khoản vãng lai cùng với doanh số của các công ty xuất khẩu hiện tại (marginal intensive). Kí...... hiện toàn bộ
#Điều chỉnh tài khoản vãng lai #không đồng nhất của công ty #xuất khẩu #tỷ giá hối đoái #biên độ extensive #biên độ intensive
Sự chuyển giao tỷ giá hối đoái tại Trung Quốc: Một mô hình giá đầu vào-đầu ra chi phí đẩy Dịch bởi AI
Open Economies Review - Tập 31 - Trang 513-528 - 2020
Dựa trên một mô hình đầu vào-đầu ra chi phí đẩy cho Trung Quốc, chúng tôi ước lượng tỷ lệ chuyển giao tỷ giá hối đoái đến cả giá nội địa và giá xuất khẩu ở cấp ngành. Kết quả thực nghiệm của chúng tôi cho thấy sự giảm giá nhân dân tệ trong lĩnh vực xuất khẩu chế biến phản ứng với sự tăng giá của nhân dân tệ lớn hơn so với lĩnh vực xuất khẩu không chế biến, điều này, lần lượt, lớn hơn sự giảm của c...... hiện toàn bộ
#tỷ giá hối đoái #Trung Quốc #giá nội địa #giá xuất khẩu #mô hình đầu vào-đầu ra #chỉ số giá tiêu dùng
Biến động Dự trữ và Sự Nhận diện Các Chế độ Tỷ giá Hối đoái Dịch bởi AI
Open Economies Review - - 2021
Liệu các phân loại chế độ tỷ giá có nên dựa hoàn toàn vào một số biện pháp về tính linh hoạt của tỷ giá hối đoái, hay tính linh hoạt này nên được đánh giá theo tỷ lệ với mức độ áp lực trên thị trường ngoại hối (EMP), như được phản ánh trong hành vi của dự trữ quốc tế? Một số tác giả đã tuyên bố rằng cách tiếp cận tốt nhất để phân loại các chế độ tỷ giá là ước tính mức độ mà EMP được hấp thụ trong ...... hiện toàn bộ
#tỷ giá hối đoái #biến động dự trữ #chế độ tỷ giá #áp lực thị trường ngoại hối #tính linh hoạt của tỷ giá
Chính sách tài khóa và các điều kiện thương mại trong mô hình động phân tích hai quốc gia Dịch bởi AI
International Tax and Public Finance - Tập 10 Số 1 - Trang 25-41 - 2003
Bài báo này trình bày một mô hình Ricardian động hoàn hảo hai quốc gia với hiệu ứng tài sản để nghiên cứu mối quan hệ giữa chi tiêu chính phủ được tài trợ bằng cách đánh thuế thay thế, các điều kiện thương mại và phúc lợi. Sự gia tăng chi tiêu chính phủ trong nước, được tài trợ bởi thuế thu nhập vốn có độ méo, dẫn đến tỷ giá hối đoái thực ban đầu tăng (một hiệu ứng thuần túy từ phía cầu). Tuy nhiê...... hiện toàn bộ
#Chính sách tài khóa #Mô hình Ricardian #Tỷ giá hối đoái #Phúc lợi #Điều kiện thương mại
Kỳ vọng devaluation và giả thuyết đơn vị gốc: Đồng Lira Ý trong hệ thống tiền tệ châu Âu Dịch bởi AI
Journal of the Italian Statistical Society - Tập 5 - Trang 39-71 - 1996
Trong một số nghiên cứu, giả thuyết đơn vị gốc của tỷ giá hối đoái EMS được phân tích trong bối cảnh ước lượng kỳ vọng devaluation. Thông qua phương pháp suy diễn bootstrap, nghiên cứu cho thấy rằng các quy trình này không phù hợp với các mức ý nghĩa chuẩn của Dickey-Fuller và có thể dẫn đến sự bác bỏ sai giả thuyết không. Trong trường hợp tỷ giá hối đoái Lira Ý/Deutsche Mark, giả thuyết về một đơ...... hiện toàn bộ
#kỳ vọng devaluation #giả thuyết đơn vị gốc #tỷ giá hối đoái #đồng Lira Ý #hệ thống tiền tệ châu Âu
Tổng số: 34   
  • 1
  • 2
  • 3
  • 4